Günümüzde ekonominin çarkları bireyden başlar ve global pazarlara kadar büyür. Meşhur kelebek etkisi de ekonomi de hissedilebilen etkilerindendir. Bireysel faaliyetler, ekonomileri olumlu veya olumsuz etkiler. Yani sözün kısası “ekonomik davranış” bireyde başlar.
Günlük yaşantısını idame ettiren her birey için her ne kadar kişiden kişiye değişiklik gösterse de “hayatta olmanın” bir sabit maliyeti vardır. Barınma, yiyecek, sağlık, ulaşım, sosyalleşme, haberleşme vb. onlarca maliyet günümüz bireyinin hayatta olma maliyetleridir. Bunlar önem sırasına konulabilir ancak kolay kolay vazgeçilemez maliyetlerdir. Mesela, ev kirası veya mortgage ödemesi, cep telefonu ödemesi, yiyecek ihtiyacı gibi… Peki günümüz insanı bunlarla nasıl başa çıkıyor?
Çok basit… Modern insan, bu giderlerine karşılık mutlaka düzenli gelir elde ediyor ve hayatta olmanın bedelini hem kendisinin hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler için karşılıyor. Bunu yaparken kimisi hiç hissetmiyor olsa da büyük çoğunluk bu durumu idare etmek için faklı yöntemler kullanıyor.
Bizde bu yazımızda sizlere, küçük dokunuşlarla bu maliyetlerinizi nasıl hafifletebileceğinizi göstermeye çalışacağız.
Öncelikle aylık bir bütçe yapın. Her ay mutlak gelirlerinizi ve mutlak giderlerinizi yazın. Bu tabloyu hazırlarken kendinize dürüst olun. Mesela yiyecek gideri 50 TL yazmak ve sonra bütçe fazlası çıkarmak, ay sonunda hüsrana uğramanıza neden olur.
Alışveriş listesi yapın. Günümüz mega marketlerinin satış- promosyon faaliyetlerinin tüketimi arttırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçektir. Bu faaliyetler ister istemez sizleri de çeker ve kasa da 100 TL hesap yerine 210 TL hesap ile karşılaşmanızı sağlar. Bu yüzden alışveriş listenizi güncel tutun ve ona sadık kalın. Ötelenen ihtiyaçlarla ilgili çok cazip teklifler dışında alışveriş listenize sadık kalın.
Alışverişe zaman ayırın. Her şeyi aynı zamanda, aynı yerden almak zorunda değilsiniz. Birçok market gerek rekabet gerekse anlaşmaları dolayısıyla sizlere farklı fırsatlar sunar. Bilhassa deterjan, temizlik malzemeleri, ev sarf malzemeleri gibi ürünler için teklifleri takip edin. Listenize neyi nereden alacağınızı mutlaka yazın ve sadık kalın.
Kredi kartınızı tam ödeyin. Kredi kartı günümüz insanın ve ekonomisinin en önemli enstrümanıdır. Ancak şunu unutmayın ki, kullandığınız para aslında borçtur. Ve döneminde tam ödenmezse, faiz ile artacaktır. Göz ardı etmeyiniz. Kredi kartı ile alışveriş yapıyorsanız mutlaka hesabınızı bilin. Ay sonunda tamamını ödemeye gayet gösterin. Aksi takdirde farkında olmasanız da aldığınız ekmeğe ve yumurtaya faiz ödersiniz.
Faturalar önemlidir. Her şeyden önce mümkün olduğu kadar evinizin altyapısını ve korunması en iyi sevide tutun. Isı, enerji, ses izolasyonları asla lüks masraf olarak görülmemelidir. Evlerin en büyük gider kalemlerinden birisi de elektrik faturasıdır. Prizde takılı duran belki de onlarca cihazın elektrik tükettiğini biliyor musunuz? Ayrıca buzdolabınızı ve kombinizi mevsime göre ayarlamak, ütü yapma sıklığını ve hatta ütüyü uygun şartlar ayarlamak bile önemlidir. Bunu yanı sıra koridor ve sofa gibi yerlere sensörlü lambalar koyabilirsiniz. Yine akıllı kombiler, hatta uzaktan kontrol edilen kombiler de fatura ateşinize yardımcı olabilecektir. Evlerde ortalama sıcaklık 20 – 23 arasında olmalıdır. Fazlası sadece maliyettir. Kombinizi buna göre ayarlayabilirsiniz. Ayrıca “kapat-aç” yapmakta gaz maliyetinizi hissedilir şekilde arttıracaktır.
Benzin ve yol masrafı da düşünülmelidir. Araba ulaşımda bir kolaylık olsa da birçok maliyeti beraberinde getirir. Yakıt, park, vergi, kasko, sigorta, bakım, lastik filan derken bir araç sahibi olmak aylık ciddi sabit gider oluşturur. Tabii ki ilk tavsiye, işiniz ile evinizin konumunun mümkün olduğu kadar toplu taşıma ve hatta bisiklet vb. araçlarla alınabilecek mesafelerde olmasına çalışın. Bu mümkün olmasa bile bir bisikletiniz olsun ve mutlaka aktif kullanın. Hem sağlığınıza hem de cebinize iyi gelecektir. Toplu taşıma kullanıyorsanız, mutlaka abonman alın. Çok ciddi getirisi olacaktır. Eğer bulunduğunuz şehirde “peak time” tarifeleri varsa bunlara da dikkat etmelisiniz. Yakıt alışverişinizi mutlaka tek kart ile yapın. Böylelikle kontrol altında tutabilir ve tüketiminizi düzenleyebilirsiniz. Son olarak zamanınızı yol içinde olarak planlarsanız, “acelem var” kolaycılığı ile her koşulda arabanızın direksiyonuna geçmezsiniz.
Sağlıklı yaşayın. İsterseniz SGK isterseniz özel sağlık sigortalı olun, sağlık yardımı için bir kuruma müracaat ederseniz mutlaka size bir maliyeti olacaktır. Halbuki ufak itinalar ve gayretler ile sağlıklı bir yaşamda mümkün. Sigara ve düzenli alkol kullanımı hem bütçenize hem de sağlığınıza zarar verir. Ayrıca özel sağlık poliçenizi iyice inceleyin. Cinsiyetinize, yaşınıza, fiziki durumunuza ve diğer özelliklerinize uygun olmayan maddeleri çıkartarak ciddi tasarruf sağlayabilirsiniz.
Hobi gereksiz değildir. Yapmaktan zevk aldığınız şeylere de mutlaka bütçe ayırın. Sinema, maç, bowling, carting, maket vb. keyif aldığınız şeyleri yaparak keyfi ve plansız aktiviteler yapmaktan ve onların çıkaracağı maliyetlerden kurtulabilirsiniz. Düşük maliyetlerle de hobi sahibi olabilirsiniz. Bütçeyi bahane etmeyin.
Yeniden değerlendirmek hem zevkli hem de ekonomik… Günümüz tüketim ekonomisi, bireyleri kullan-at tarzı yaşama alıştırmaktadır. Halbuki yapılan araştırmalar, ev atıklarının önemi bir bölümünün aslında tekrar kullanılabilir olduğunu ve hem birey ekonomisine hem de devlet ekonomisine zarar verdiğini göstermektedir. Burada iki önemli konu dikkate alınmalıdır.
Birincisi, atmaya karar verdiğiniz elbise, ayakkabı, ev eşyası gibi ürünler için bunları değerleyen sosyal yardım kuruluşlarıyla temasa geçin sizin için artık önemsiz bir palto bir başka kişinin içini ısıtabileceği gibi sizin gürültüsünden bıktığınız eski buzdolabı bir öğrenci evinin sultanı olabilecektir.
İkinci konu ise ülkemizde maalesef hiç uygulanmayan çöp ayrımıdır. Gelişmiş ülkelerde, evsel atıklar henüz evin içinde ayrıştırılmaktadır. Sizde geri dönüşüme uygun çöplerinizi genel çöplerinizden ayırabilir ve böylelikle hem çevreye hem de ülke ekonomisine katkıda bulunabilirsiniz.
