Birleşik Krallıkta fiyatlar son 40 yıldır olduğundan çok daha hızlı yükseliyor. Geçim maliyetindeki artış, gelirlerin yetişmemesi nedeniyle insanların mali durumunu sıkıştırıyor. Bu durum ada halkının hiç alışkın olmadığı hatta pek bilgi sahibi bile olmadığı bir yaşam biçimi.
İsterseniz konuya enflasyonu tanımlayarak başlayalım. Basit bir ifade ile enflasyon, belli bir zaman içinde bir şeyin fiyatındaki artıştır. İngiltere’de enflasyonu hesaplamak görevi ONS ( Office for National Statistics) dedir. Enflasyon hesabında ONS, yüzlerce günlük ürünün fiyatlarını takip ediyor. Bu ürünler “mal sepeti” olarak bilinir . Her ayın enflasyon rakamı, bu fiyatların geçen yılın aynı tarihinden bu yana ne kadar arttığını gösteriyor. Bu, Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) olarak bilinir. İngiltere’de bu ay açıklanan enflasyon oranı tam 9,4%.
Peki İngiltere’de fiyatlar neden bu kadar hızlı yükseliyor?
Burada onlarca sebep yazmak mümkün tabii ama en önemli birkaç sebebi maddelemek gerekirse:
- Yüksek petrol ve gaz fiyatları nedeniyle hızla artan enerji faturaları. Ekim ayından itibaren tekrar keskin bir şekilde artması bekleniyor
- Petrol ve motorin fiyatları, kısmen Ukrayna’daki savaşın ham petrolün maliyetini artırması nedeniyle fiyatlar son zamanlarda rekor seviyelerden düştü, ancak bir süre daha böyle yüksek kalması bekleniyor
- Ukrayna’daki savaş tahıl üretimini ve maliyetlerini düşürürken gıda fiyatları arttı
- Ulusal İstatistik Ofisi (ONS), kullanılmış araba fiyatlarının da arttığını ve enflasyona katkıda bulunduğunu söylüyor.
- Hammadde, ev eşyası, mobilya ve restoran ve otellerin maliyetleri arttı
- Daha yüksek faiz oranları, bazı ev sahipleri için ipotek ödemelerini daha pahalı hale getiriyor.
Peki refah yaşam standartlarına alışkın İngiliz halkının gelirlerinde neler oluyor?
Burada çok net ifade edebiliriz ki birçok insan için ücret artışları, yükselen fiyatlara ayak uyduramıyor. ONS, ikramiyeler hariç ortalama ücretlerin Mart ve Mayıs arasında %4,3 arttığını açıkladı. Ancak enflasyonu hesaba katarsanız, düzenli maaş 12 ay öncesine göre aslında %2,8 düşmüş olduğu görülür. İngiltere’de etkin sivil toplum kuruluşları olan sendikalar ücretlerin yaşam maliyetini yansıtması gerektiğini söylüyor ancak hükümet bunun enflasyonu daha da yükseltebileceğini savunuyor. Bu savunma teknik olarak doğru olmakla beraber halkın refah düzeyinin düşmesi hükümeti ilk seçimlerde zorda bırakabilir.
İngiltere böyle iken, diğer gelişmiş ülkelerde neler oluyor?
Genelde aynı sebeplerden olmak üzere diğer gelişmiş ülkelerde ciddi geçim sıkıntısı yaşıyorlar. Artan enerji maliyetleri, mal ve malzeme kıtlığı ve Covid’den kaynaklanan diğer zorluklar… ONS, İngiltere enflasyonunun Avrupa Birliği ortalamasına benzer olduğunu söylüyor. Euro bölgesinde, yıllık enflasyonun son tahmini %8,6 idi. ABD Çalışma Bakanlığı , ABD’de enflasyonun haziran ayına kadar olan 12 ayda %9,1’e ulaştığını ve bu 40 yılın en yüksek seviyesini kaydetti. Euro Bölgesi 11 yıl sonra ilk faiz artışını planlıyor. Yani gelişmiş ülkelerde de sebepler, sorunlar ve sonuçlar aynı gibi..
Gelelim adada herkesin birbirine sorduğu soruya : Enflasyon ne zaman düşecek?
İngiltere Merkez Bankası “mevcut yüksek enflasyon oranlarının sürmesinin muhtemel olmadığını” söylüyor. Benim fikrime göre ise İngiltere’de enflasyon sonbaharda daha da yükselecektir. Bu kış zirve yapacağını ve normal oran olan %2’ye ancak iki yıl içinde gelebileceğini tahmin ediyorum. Kısaca benim fikrime göre çok zor bir 2022 ve 2023 bekliyor İngiltere’yi. Tarihsel olarak, enflasyon %9’un üzerine çıktığında toparlanması aylar değil yıllar alır. Yani İngiltere Merkez Bankasının beklentisini biraz iyimser buluyorum diyebilirim.
Enflasyonla mücadele için neler yapılabilir?
Bir Merkez Bankası’nın yükselen enflasyona geleneksel tepkisi faiz oranlarını yükseltmektir. Bu, insanları tasarruf etmeye teşvik edebilir. Bu tasarruf talep daralması yapacağından ticarete ve geri ödeme zorluğu yaratacağından borçlanmaya etkisi olumsuz olacaktır. Ayrıca ipotekli bazı kişilerin aylık ödemelerinin artması zincirleme bir finansal krize bile neden olabilir.
Ancak enflasyonun dünya çapında artan enerji fiyatları gibi şeylerden kaynaklandığı düşünülürse, Birleşik Krallık faiz oranı artışlarının enflasyonu yavaşlatmada ne kadar etkili olabileceği konusu da ciddi şekilde muallaktır.
