Esas mesleği Baptist Din adamlığı olan Thomas Cook; 1846 yılında o zamana kadar icra ettiği marangozluğu bıraktı ve yaklaşık 5 yıldır ek iş gibi yaptığı, “seyahat düzenleyiciliğinde” faaliyet göstermeye başladı. 1841 yılında İngiltere’nin Leicester kentine, 20 km uzaklıktaki Loughborough’da bir alanda düzenlenen festivale, 571 kişilik bir turist kafilesini götürmesiyle başlayan bu serüven, aynı zamanda modern anlamda “turizm hizmeti”nin de başlangıcı kabul edilmektedir. Cook’un verdiği hizmet o çok kadar tutuldu ki sadece 30 yıl gibi bir sürede 7 ay süren dünya turları organize etmeye başladı. Tarihin en başarılı turizm şirketlerinden birinin kurucusu olan Thomas Cook 1892 yılında 83 yaşında hayatını kaybetti. 1928 yılına kadar aile şirketi olarak hizmet veren Thomas Cook Şirketi, iflas edene kadar Londra borsasında hisseleri işlem gören devasa bir holding durumundaydı.
Bu iflasın İngiltere’ye etkisi farklı alanlarda oldukça büyük olacaktır. Uçuş kapasitesi olarak yaklaşık 4,5 milyon koltuk azalma olacak ki bu rakam hava alanı vergilerinden tutunda, biletleme kuruluşlarının gelirlerindeki azalmaya kadar büyük bir kayıp anlamına gelebilir. Bu iflas ayrıca bilhassa İngiliz orta ve alt gelir grubunun önümüzdeki senelerde tatil planlarını da biraz zorlayacaktır. Ayrıca rekabetçi ucuz hava ulaşımı alternatifinin azalması da hava yolu bilet fiyatlarına olumsuz yansıyabilir. Tabii aslında bu durum Almanya, Hollanda, İskandinavya, Polonya gibi AB ülkelerinin yanı sıra Rusya gibi Thomas Cook’un etkin olduğu pazarlarda da aynı şekilde geçerlidir.
Türkiye açısından bakılacak olursa, Thomas Cook’un Türkiye’de toplam 29 oteli bulunuyor. 2018 Yılındaki Türkiye operasyonları cirosu da 347 Milyon Sterlin. 435 Bin kişisi İngiliz olmak üzere toplamda 1 Milyon 155 Bin turist getirmiş Türkiye’ye. Toplam 2 milyon 250 Bin İngiliz turist geldiği düşünülürse Türk turizm için Thomas Cook İngiltere pazarında yaklaşık ~%20 demek oluyor. Yine toplam turist rakamına bakılacak olursa Thomas Cook, Türkiye’ye gelen toplam turist miktarının yaklaşık ~3%’üne tekabül ediyor. Bu rakamlar aslında Türkiye’nin gelecek yıllardaki turizm gelirleri içinde tehlikeyi açıkça ifade ediyor. Tabii ki, rakamsal bir forecast için henüz çok erken; her şeyin sonunda da değiliz, hükumetin ve sektör kuruluşlarının alacağı önemleri ve etkilerini mutlaka görmek gerekiyor ancak uzmanlar “Thomas Cook etkisinin” Türk turizminde yaratacağı boşluğun doldurulmasının 5 – 6 yılı bulabileceğini ifade ediyor.
Olaya sadece yaz turizmi olarak bakmamakta lazım. Thomas Cook aynı zamanda kış dönemde charter uçuşları ile spor turizminin yanı sıra, golf turizmi, kış turizmi ile Türkiye’nin turizm sezonunun uzamasında da önemli bir etkiye sahipti.
Bunun yanı sıra bu 29 otelin durumunun ne olacağı da bir diğer önemli konu. Turizmde istihdam sayılarından tutunda, mal ve hizmet sağlayan bölgesel ve ulusal yan kuruluşların, sezon öncesi bakım onarım faaliyeti hizmeti veren şirketlerin bile gelirlerinin azalmasına kadar etkili olacaktır.
En çok etkilenmesi beklenen bölgeler ise, Kuşadası, Marmaris, Fethiye, Dalaman, Didim ve Antalya olacaktır. En çok etkilenecek hava meydanları ise Dalaman ve Antalya…
Bir pazarda bir boşluk oluşursa, yeni girişimler ve sektörün diğer oyuncuları bu boşluğu azami hız ile doldururlar. Ancak bu geçiş süresinin tamamlanmasına kadar geçecek zamanın doğru bir planlama ve daha agresif bir turizm pazarlama çalışmaları ile geçirilmesi gerekmektedir. Çünkü Türkiye için turizm gelirleri son derece önemlidir. Ayrıca turizm sektörü son derece zor bir sektördür. Kaybedilen müşterilerin geri kazanılması oldukça zordur. Türkiye Avrupa turizm pazarında bilhassa Yunanistan ve İspanya’ya kaptırdığı potansiyeli hala tam olarak geri alamamıştır. Rus turistlerdeki artış ve kapasite bu durumu tolere ediyor olsa da ortalama harcama bakımından 2018 yılı itibariyle 1 Alman turist 740 USD, 1 İngiliz 602 USD harcarken 1 Rus turist sadece 390 USD harcama yapmaktadır.[1]
Ayrıca turistlerin seyahat tercihleri açısından bakıldığında Türkiye; Rus turistler için 1. Sırada yer alırken, İngiliz turist profilinde ilk 3’de bile yer almamaktadır. İspanya ve Fransa gibi ülkeler; rekabetçi fiyatları, kolay ve ucuz ulaşım imkanlarının yanı sıra Thomas Cook’un yer açtığı boşluk ve belirsizlik ile İngiliz turistlerin tercihini daha da kendi yönlerine çekebilirler. Dolayısıyla İngiltere pazarıyla ile ilgili acilen çalışmalar yapılmalıdır.
Bu konu da THY başta olmak üzere Türk hava yolu firmaları İngiltere uçuşlarında daha rekabetçi davranabilir, yerli ve yabancı diğer turizm şirketleriyle yeni anlaşmalar yapılabilir, kayıp beklenen pazarlarda tanıtım ve satış faaliyetlerine hız verilebilir ve turizm sektörüne devlet destekleri geçici de olsa arttırılabilir.
Öte yandan uzmanlar, Thomas Cook’un yine çok aktif olduğu Rusya’dan Türkiye’ye gelen turistlerde ise “Thomas Cook etkisinin” çok hissedileceğine ise ihtimal vermiyorlar.
Thomas Cook’un Almanya şirketinin de iflasını açıkladığını ifade edelim. 4,5 Milyon kişi ile 2018 yılı itibariyle Türkiye’nin en çok turist ağırladığı ikinci ülke ve yukarıda da ifade ettiğim gibi 740 USD ile kişi başına en çok harcama yapan ülke olan Almanya’nın turizmine etkisi de, ayrıca bizi etkileyecektir.
[1] Mastercard “Origins” adında yeni bir turizm araştırma raporu
